Ευτυχισμένα παιδιά = ευτυχισμένοι γονείς! Ή το αντίστροφο;

Η ευτυχία είναι μια εύθραυστη και πολύτιμη κατάσταση που αναζητούμε όλοι στη ζωή μας.

Την ευτυχία αναμένουμε να την συναντήσουμε μέσω της προσωπικής ανάπτυξης, των επιτευγμάτων, των στενών σχέσεων, ακόμα και μέσω της παρέας του καφέ το πρωί. Αλλά, πόσο συχνά αναρωτιόμαστε για τον αντίκτυπο που έχει η ευτυχία μας στα παιδιά μας; Ως γονείς, είμαστε οι πρώτοι φορείς αυτής της εμπειρίας για τα παιδιά μας, προσδίδοντας μια βαθιά σημασία στον τρόπο που βιώνουν τον κόσμο γύρω τους. Οι επιστημονικές έρευνες αποκαλύπτουν μια στενή σύνδεση μεταξύ της ευτυχίας των γονέων και της ευτυχίας των παιδιών, αλλά είναι ένα θέμα που αξίζει να εξερευνήσουμε βαθύτερα. Στο ταξίδι μας αυτό, θα ανακαλύψουμε την αλήθεια πίσω από το “ευτυχισμένα παιδιά, ευτυχισμένοι γονείς” και πώς μπορούμε να χτίσουμε ένα μονοπάτι προς την κοινή ευτυχία, στηριζόμενοι στην επιστήμη και την εμπειρία.

Γνωρίζατε ότι:

• Μόλις το 40% των γονέων δηλώνει ευτυχισμένο με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής ζωής και οικογενειακών υποχρεώσεων.

Πηγή: “The New American Family: Working and Staying Together” από το Pew Research Center (www.pewresearch.org)

• Παιδιά που αναγνώρισαν τη στήριξη από τους γονείς τους σε δύσκολες στιγμές έχουν 40% υψηλότερα επίπεδα ευτυχίας και εμπιστοσύνης στον εαυτό τους.

Πηγή: “The Power of Parental Support for Child Well-being” από το Child Trends (www.childtrends.org)

Στην ψυχοθεραπεία και στην επιστήμη της ψυχολογίας τα φαινόμενα που μελετούμε είναι αρκετά ευμετάβλητα, πολυπαραγοντικά και συνήθως αναγνωρίζουμε τάσεις για να μπορέσουμε να εφαρμόσουμε τα δεδομένα που μας προσφέρει η έρευνα. Παρόλα αυτά, εμπειρικά και ερευνητικά, η σχέση της ευτυχίας των γονιών είναι ανάλογη της ευτυχίας που βιώνουν τα παιδιά.

Πάρα πολλές φορές γονείς που έρχονται στο γραφείο μου με ρωτάνε, τι είναι αυτό που χρειάζεται το παιδί τους για να είναι ευτυχισμένο για να είναι ήρεμο και να προοδεύσει στη ζωή του. Η θέση μου απέναντι σε αυτό το ερώτημα είναι πως τα παιδιά σας χρειάζονται να νιώθουν πως εσείς είστε καλά. Είναι πλέον καθαρό στα μάτια μου πότε ένας γονιός γίνεται θυσία για το παιδί του και έτσι νοηματοδοτεί ο ίδιος ο γονιός την δική του τη ζωή μέσα από τη ζωή του παιδιού του. Δυστυχώς πολλές ασυνείδητα καταπιεσμένες ανάγκες και συναισθήματα τα οποία δεν είναι εκφρασμένα άρα και δύσκολο να διαχειριστούν γίνονται βάρος στους ώμους των παιδιών τα οποία αναλαμβάνουν να σηκώσουν αυτό το βάρος μαζί με τους γονείς τους.

Θα προσπαθήσω με απλό κατανοητό και συνοπτικό τρόπο να περιγράψω τον μηχανισμό που συμβαίνει αυτό. Όλοι μας, ως παιδιά, έχουμε την ανάγκη να νιώθουμε ασφάλεια μέσα στην γονεϊκή σχέση. Αυτή η βασική ασφάλεια αποτελεί την μοναδική προϋπόθεση για την περαιτέρω ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Μπορούμε να δούμε την γονεϊκή αγκαλιά ως ένα ασφαλές “λιμάνι” το οποίο ακόμα και η μεγαλύτερη κακοκαιρία δεν επηρεάζει τα νερά του. Το βρέφος όντας μέσα σε αυτό το “λιμάνι” αρχίζει να μαθαίνει πώς να κολυμπάει και σιγά-σιγά καθώς αναπτύσσεται τολμάει να βγαίνει και έξω από αυτό. Θα έχετε παρατηρήσει παιδιά που μόλις έχουν αρχίσει να μπουσουλάνε που όταν απομακρυνθούν από τους γονείς γυρίζουν πίσω το κεφάλι τους για να βεβαιωθούν ότι η ασφαλής τους βάση είναι εκεί και μετά συνεχίζουν και με αίσθηση ασφάλειας απομακρύνονται. Αυτό συμβαίνει σε διαφορετικές αναλογίες και εντάσεις σε όλη μας τη ζωή. Είναι πάρα μα πάρα πολύ σημαντικό για έναν άνθρωπο να έχει μέσα του βαθιά αυτή την αίσθηση ασφάλειας ώστε να μπορεί να ανοιχτεί και στα πιο βαθιά πέλαγα. Το ουσιαστικό μεγάλωμα ενός παιδιού έγκειται σε αυτό το αποτελεσματικό μέσα-έξω από το ασφαλές λιμάνι της γονεϊκής φροντίδας. Όταν όμως βλέπω μπροστά στα μάτια μου γονείς των οποίων το λιμάνι δεν ήταν εκεί όπως το χρειαζόντουσαν ως παιδιά δηλαδή οι φουρτούνες που ήταν έξω από το λιμάνι εισέβαλαν και μέσα στο λιμάνι, τότε σκέφτομαι πως έχω μπροστά μου έναν αφρόντιστο άνθρωπο. Πώς να απαντήσω στο ερώτημά του το οποίο με πολύ μεγάλη λαχτάρα φέρνει στη συνάντησή μας; (“τι χρειάζεται το παιδί μου για να είναι ευτυχισμένο;”). Κατανοώ πως το παιδί του χρειάζεται κάτι το οποίο ο ίδιος δεν έχει να του το δώσει.  Άρα η απάντηση η οποία αποτελεί και την αφετηρία της ψυχοθεραπείας των ευτυχισμένων γονέων είναι ότι το παιδί σου χρειάζεται να είσαι εσύ καλά. Γιατί, αν μέσα στο λιμάνι υπάρχει τρικυμία από την οποία εσύ ως γονιός παλεύεις να κρατηθείς στην επιφάνεια, τότε πώς περιμένεις το παιδί σου να είναι ήρεμο χαρούμενο και να κάνει όνειρα για το τι μπορεί να συναντήσει έξω από το λιμάνι όταν χρειάζεται να σου δώσει ένα χέρι βοήθειας για να μην πνιγείς;

Γενικότερα μπορούμε να πούμε πως όταν ένας γονιός κουβαλώντας τα δικά του ανεπίλυτα συναισθηματικά βάρη δυσκολεύεται να νοηματοδοτήσει τη ζωή του και πέρα από τον γονικό του ρόλο τότε παρατηρούμε πως το χαμένο νόημα ζωής του γονιού γίνεται βάρος στους ώμους του παιδιού του. Αν ακούσετε κάποιους γονείς ή τον εαυτό σας να λέει (με καμάρι, με πρόσωπο που λάμπει) κάτι όπως:

“Όλη μου η ζωή εμένα είναι τα παιδιά μου.”

“Εγώ για τα παιδιά μου γίνομαι θυσία.”

“Αν πάθει κάτι το παιδί μου θα τρελαθώ.”

Τότε σκεφτείτε πώς θα νιώθει εκείνο το παιδί που σε έναν βαθμό συνειδητά αλλά περισσότερο ασυνείδητα ξέρει πώς οι δικές του αποφάσεις ζωής μπορούν να τρελάνουν τον γονιό του. Σκεφτείτε πώς μπορεί να νιώθει εκείνο το παιδί που πήρε την αυτοθυσιαστική φροντίδα του γονιού σαν να του λέει εγώ θα σε φροντίσω ακόμα και αν χρειαστεί να θυσιάσω κομμάτι από τη σάρκα μου. Αυτό αγαπητοί  μου δεν είναι φροντίδα είναι ενοχοποιημένη φροντίδα. Έτσι τα παιδιά ως αυριανοί ενήλικες μαθαίνουν να παίρνουν αγάπη από τους γύρω τους μέσα από την πίεση των ενοχών και όταν είναι πολύ έντονες τότε αποφεύγουν να ζητούν και να συνδέονται με ανταποδοτικότητα στις σχέσεις τους. Είναι αυτά τα παιδιά πώς ενήλικες σε κάθε τους αλληλεπίδραση ζητάνε πολλά συγνώμη και όταν τους προσφέρεις κάτι το πιο πιθανό είναι σου πουν όχι δεν θέλω.

Το ίδιο παρατηρώ και στη θεραπεία ζεύγους όπου έρχονται γονείς οι οποίοι είναι εστιασμένοι τόσο πολύ στα παιδιά τους και πώς να τα φροντίσουν που η πολύ έντονη φροντίδα τείνει να γίνεται παραμέληση των αναγκών τους. Τα παιδιά βρίσκονται στην κορυφή της λίστας προτεραιοτήτων, ενώ η συντροφική σχέση στο τέλος. Στην χώρα της Ελληνίδας μάνας η οποία μεγαλώνει αυτοθυσιαστικά τα παιδιά της χωρίς να ξέρει πώς να φροντίσει τις δικές της συναισθηματικές, ερωτικές, συντροφικές, σεξουαλικές, εξελικτικές ανάγκες ακούγεται σαν να μιλάω άλλη γλώσσα όταν ξεστομίζω το: “για να μπορείς να φροντίζεις το παιδί σου πρέπει πρώτα να μάθεις να φροντίζεις εσένα”. Είναι στιγμές που κατανοώ πως οι γονείς δεν έμαθαν ποτέ πώς να είναι γονείς και νιώθω και εγώ την αγωνία τους ως ο συμβολικός τους γονιός για όσο καιρό εκείνοι το επιλέξουν. Σε καμία περίπτωση η πρόθεσή μου δεν είναι ούτε να κατηγορήσω ούτε να δικαιολογήσω αλλά πάντα μέσα από τον δρόμο της κατανόησης να σταθώ κοντά τους και μαζί να συνεχίσουμε το έργο της συναισθηματικής τους ανάπτυξης το οποίο κάπου στο παρελθόν οι συνθήκες το έβαλαν σε μία παύση.

Είναι μάταιο ένας ενήλικας να βασίζει το νόημα της ζωής του και να αντλεί χαρά μέσα από τους άλλους ανθρώπους πόσο μάλλον μέσα από τα παιδιά του. Κανείς δεν μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους, όταν έχουμε καταφέρει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας τόσο ώστε να κατασκευάζουμε νόημα να μας δίνει χαρά και αυτή η χαρά φυσικά να πολλαπλασιάζεται μέσα από τη σχέση μας με τους άλλους.

Μετά από καιρό τα αποτελέσματα είναι συγκινητικά διότι κανείς συνειδητοποιεί πως όταν γίνεται γονιός του εαυτού του μπορεί να γίνει και γονιός του παιδιού του. Και τότε αφού ο ίδιος έχει καταφέρει να δίνει νόημα στη δική του τη ζωή και όχι αποκλειστικά από τον ρόλο του γονιού και αυτό το νόημα του δίνει και ευτυχία έρχεται και η ευτυχία τον παιδιών να την κάνει ακόμα μεγαλύτερη!