Θυμός: Φίλος ή/και Εχθρός; (αλήθειες/ μύθοι και τρόποι να τον αξιοποιήσεις)

Ο θυμός, αυτό το συναίσθημα που όλοι γνωρίζουμε, έχει πάντοτε κεντρικό ρόλο στην ανθρώπινη εμπειρία. Είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να ξυπνήσει από το πουθενά, να μας ενεργοποιήσει, να μας προστατεύσει ή ακόμη και να μας κατατρομάξει. Ωστόσο, ο θυμός δεν είναι απλώς μια παρελθοντική ανάμνηση ή μια πρόσκαιρη συναισθηματική αντίδραση. Είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο συναίσθημα που αξίζει να το ψάξουμε βαθύτερα.

Στο πλαίσιο αυτού του άρθρου, θα εξετάσουμε το θέμα του θυμού με όλη την πολυπλοκότητά του. Θα ρίξουμε φως στη βιολογία του θυμού, εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο εκκρίνονται οι ορμόνες και οι φυσικές αντιδράσεις που συνοδεύουν αυτό το συναίσθημα. Θα αποκαλύψουμε την σχέση του θυμού με το πόσο συναισθηματικά ασφαλής νιώθει ένας άνθρωπος, καθώς και τον ρόλο του “δευτερογενούς συναισθήματος” που συχνά παίρνει ο θυμός.

Στη συνέχεια, θα δούμε 10 αλήθειες και 10 μύθους που περιβάλλουν τον θυμό, καθώς και πρακτικά βήματα για την αποτελεσματική διαχείριση αυτού του σημαντικού συναισθήματος. Το ταξίδι μας στον κόσμο του θυμού φωτίζει πτυχές που επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή και τις σχέσεις μας.

Στοχεύω στο να αποκαλύψουμε την αλήθεια και την σημασία πίσω από τον θυμό, καθώς και να έρθουμε σε επαφή με έναν τρόπο σκέψης σχετικά με την διαχείριση του. Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στον κόσμο του θυμού.

Βιολογία του θυμού σε 4 βήματα

Βήμα 1

Όλα ξεκινούν από το περιβάλλον το εξωτερικό (γεγονότα) ή το εσωτερικό (σκέψεις, αισθήσεις). Για παράδειγμα κάποιος άλλος σημαντικός ή όχι, γνωστός ή όχι μας επικρίνει, μας απογοητεύει, μας κάνει πολύ σκληρή κριτική, μας τρομάζει ή με άλλα λόγια διαπερνά τα όρια μας ή μας στερεί κάτι. Επίσης η εσωτερική μας φωνή (εσωτερικό περιβάλλον) μας τρομοκρατεί, μας επικρίνει μας βάζει άπιαστες προσδοκίες και έτσι απογοητευόμαστε που δεν μπορούμε να αγγίξουμε το άπιαστο. 

Βήμα 2

Χωρίς να το έχουμε καταλάβει η αμυγδαλή (περιοχή του εγκεφάλου σε σχήμα αμυγδάλου!) ενεργοποιείτε και αν το κρίνει απαραίτητο (σύμφωνα με τς προηγούμενες μας εμπειρίες) ενεργοποιεί τον υποθάλαμο και αυτός την υπόφυση! Η αμυγδαλή είναι ένα μικρό σύμπλεγμα νευρικών πυρήνων που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Έχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων, της μάθησης και της μνήμης, καθώς και στην αντιμετώπιση των απειλητικών και στρεσογόνων καταστάσεων.

Όταν ένα απειλητικό ερέθισμα αναγνωριστεί από τα αισθητήρια συστήματα (όπως την όραση ή την ακοή), οι πληροφορίες στέλνονται στην αμυγδαλή. Εκεί, η αμυγδαλή αξιολογεί την απειλητική κατάσταση και ενεργοποιεί τον αυτόματο αποκριτικό μηχανισμό του οργανισμού.

Βήμα 3

H υπόφυση εκκρίνει κορτικοτροπίνη (CRH) και ως αποτέλεσμα ενεργοποιούνται τα επινεφρίδια τα οποία εκκρίνουν αδρενοκορτικοτρόπο ορμόνη (ACTH).

Βήμα 4

Με τελικό προϊόν να αυξάνεται η κυκλοφορία της κορτιζόλης, αδρεναλίνης και νορ αδρεναλίνης στο αίμα. Η αρτηριακή πίεση, η συχνότητα του καρδιακού παλμού όπως και τα επίπεδα γλυκόζης αυξάνονται. Αν συχνά κινείται στο αίμα αυτό το “κοκτέιλ” ορμονών τότε ο θυμός επιδρά ως εξής ανά σύστημα:

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΟΑΓΓΕΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ

▪️Χτύπος καρδιάς – Αυξάνεται 

▪️Αρτηριακή πίεση – Αυξάνεται 

▪️Αρτηριακή τάση – Αυξάνεται 

▪️Επίπεδο γλυκόζης αίματος – Αυξάνεται 

▪️Επίπεδο λιπαρών οξέων αίματος – Αυξάνεται 

 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

▪️Λειτουργία θυρεοειδούς – Μειώνεται 

▪️Αριθμός Φυσικών Κυττάρων Φονέων – Μειώνεται 

▪️Αριθμός κυττάρων που έχουν προσβληθεί από ιούς – Αυξάνεται 

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΣΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

▪️Ροή αίματος – Μειώνεται

▪️Μεταβολισμός – Μειώνεται 

▪️Ξηροστομία – Αυξάνει

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ

▪️Οστική Πυκνότητα – Μειώνεται

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ

▪️Ενδοφθάλμια πίεση – Αυξάνεται 

▪️Όραση των ματιών – Μειώνεται

Έρευνες που μελετούν την δυναμική συσχέτιση των συναισθημάτων και της γνωστικής ικανότητας με τη σωματική αντίδραση, δείχνουν πώς ο θυμός αλλάζει τη φυσιολογία, τη νευρική δραστηριότητα και τη συμπεριφορά, επηρεάζοντας την απόφαση μας για το πως θα προσλάβουμε συγκεκριμένες λέξεις από το περιβάλλον μας και ποιες λέξεις θα χρησιμοποιήσουμε για να συνδιαλαγούμε λεκτικά με τους άλλους. Συνεπώς, ο θυμός επηρεάζει και τον τρόπο που σκεφτόμαστε αλλά και τον τρόπο που επικοινωνούμε. 

Σκοπός όλων των παραπάνω δεν είναι να σε ταράξω, αλλά να έχεις μια πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει μέσα σου όταν βιώνεις θυμό, άλλωστε συνδέομαι μαζί σου με σκοπό να εμπλουτίσω τις οπτικές σου και να έχεις περισσότερες επιλογές στην καθημερινότητα σου.

Ο θυμός και η σχέση με την αίσθηση ασφάλειας

Ο θυμός είναι ένα πολύ σύνθετο συναίσθημα που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αίσθηση ασφάλειας και τη σχέση μεταξύ ανθρώπων. Όταν κάποιος νιώθει θυμό, αυτό μπορεί να υποδηλώνει μια λιγότερο ασφαλή συναισθηματική βάση.

Ο πυρήνας βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει τις πράξεις και τις προθέσεις των άλλων. Συγκεκριμένα, η ερμηνεία συνήθως έχει να κάνει με τον εαυτό. Δηλαδή είναι αυτό που λέμε: “το πήρε προσωπικά”. Τι σημαίνει όμως το πήρε προσωπικά; Πολύ απλά μπορούμε να το περιγράψουμε ως μια ταύτιση της προσωπικότητας με την άποψή του άλλου. Αν κάποιος σας αποκαλέσει βλάκα τότε ο θυμός, σε ένα βαθμό, σημαίνει ότι αποδέχεστε την υποτίμηση και της επιτρέπετε να σας πληγώσει. Είναι ένα βέλος που βρήκε στόχο! Τι γίνεται όμως όταν ο στόχος μετακινηθεί και δεν είναι εκεί που περίμενε ο τοξοβόλος; μήπως το βέλος θα πέσει κάτω; ή θα χτυπήσει κάποιον άλλο; (πολύ πιθανό στις ανθρώπινες σχέσεις).  Αν λοιπόν η άποψη του άλλου (πχ “είσαι βλάκας”) ταυτίζεται μέσα σου με την προσωπικότητα σου τότε ναι, θα νιώσεις μεγάλη απειλή και θα θυμώσεις! Απόψεις και σχόλια όλοι έχουν για όλους, όπως έχουν και μια μύτη. Γιατί να σε θυμώνει η άποψη του άλλου λοιπόν και να μην σε θυμώνει και η μύτη του; και αυτή δική του είναι! 

Αυτό το γιατί είναι που σε προσκαλώ να εξετάσεις μέσα σου, να αναλογιστείς και να καλοσκεφτείς πότε και ποιος σε έκανε να ταυτίζεις την προσωπικότητα σου συγκεκριμένα με αυτό που σε θυμώνει. Στην ψυχοθεραπεία πολύ συχνά ανακαλύπτουν οι θεραπευόμενοι ότι άκουγαν συχνά από τους γονείς τους, ή άλλους τότε σημαντικούς για εκείνους ανθρώπους, πως είναι βλάκες, δηλαδή μια ταύτιση της προσωπικότητας με μία ιδιότητα ή συμπεριφορά. Διαφορετικό άλλωστε είναι να ακούει κανείς για χρόνια ότι κάποια πράγματα τα κάνει λάθος από το να ακούει ότι είναι το λάθος! 

Προσοχή, τα παραπάνω αφορούν το θεραπευτικό ταξίδι του καθενός μας και σε καμία περίπτωση δεν έχουν σκοπό να απενεργοποιήσουν τον θυμό σου. Ο θυμός είναι ένα απολύτως φυσιολογικό συναίσθημα το οποίο μας θυμίζει πότε έχουν παραβιαστεί τα συναισθηματικά ή τα σωματικά μας όρια. Είναι εκεί και τον θέλουμε δίπλα μας φύλακα της ακεραιότητας μας και των αξιών μας. Παράλληλα όμως μπορεί να είναι και ένα πολύ σημαντικό εργαλείο αυτογνωσίας αντί να αφήνουμε τα μηνύματα του χωρίς να τους δίνουμε νόημα και το σώμα μας να βράζει μέσα στις ορμόνες του στρες. Όσο δεν τον αναγνωρίζουμε και να αντιλαμβανόμαστε το μήνυμα του ώστε να αναλάβουμε δράση τόσο θα συσσωρεύεται μέσα μας και να σαμποτάρει τις σχέσεις και την ευημερία μας. 

Επίσης, κάτω από τον θυμό μπορεί να κρύβονται πολύ πιο ευαίσθητα συναισθήματα όπως για παράδειγμα η θλίψη. Αν ένας άνθρωπος δεν είχε ποτέ την εμπειρία της ασφάλειας μέσα σε μια σχέση ώστε να μπορεί να εκφράσει τον πόνο του χωρίς επίκριση ή ακύρωση τότε είναι πολύ πιθανό κάτι που του ξυπνάει αυτόν τον πόνο να εγείρει μέσα του έναν τεράστιο φόβο ότι αν τον εκφράσει θα μείνει μόνος του όπως και τότε…Έτσι έρχεται ο θυμός να προστατέψει αυτό το ευαίσθητο και πληγωμένο συναίσθημα. Αυτή είναι η έννοια του δευτερογενούς θυμού που ίσως έχεις ακούσει. Ας αναρωτηθούμε αυτή την στιγμή, τι να βρίσκετε κάτω από τον θυμό; μήπως νιώθεις πληγωμένη/νος κάτω από τον θυμό;  

10 Αλήθειες και 10 Μύθοι σχετικά με τον Θυμό:

Στο κομμάτι αυτό, θα εξετάσουμε 10 αληθείς δηλώσεις και 10 κοινούς μύθους σχετικά με τον θυμό. Αυτές οι πεποιθήσεις επηρεάζουν συχνά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον θυμό, τόσο προσωπικά όσο και κοινωνικά.

Αλήθειες:

1.  θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα: Ο θυμός είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και μπορεί να έχει θετικές πτυχές.
2. Ο θυμός μπορεί να είναι υγιής: Σωστά διαχειρισμένος, ο θυμός μπορεί να οδηγήσει σε δράση και αλλαγή.
3. Ο θυμός μπορεί να απελευθερώσει στρες: Καμιά φορά, η εκφόρτωση του θυμού μπορεί να ανακουφίσει το σωματικό και ψυχικό άγχος.
4. Ο θυμός μπορεί να ενισχύσει την επικοινωνία: Όταν εκφράζεται υγιώς, ο θυμός μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση μεταξύ ανθρώπων.
5. Ο θυμός δεν είναι πάντα διαρκής: Συνήθως, ο θυμός είναι προσωρινός και υποχωρεί μετά από μια περίοδο.
6. Ο θυμός μπορεί να ωθήσει σε δράση για την αλλαγή: Όταν αντιμετωπίζεται κατάλληλα, ο θυμός μπορεί να ενθαρρύνει τη δράση για τη διόρθωση αδικιών και τη βελτίωση καταστάσεων.
7. Ο θυμός μπορεί να είναι σημαντικός για την προστασία των προσωπικών όρων: Ο θυμός μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και να βοηθήσει στη διατήρηση των όρων και των ορίων του ατόμου.
8. Ο θυμός μπορεί να είναι σημαντικός για την απελευθέρωση του πένθους: Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει πένθος ή απώλεια, ο θυμός μπορεί να είναι ένας φυσικός τρόπος να εκφραστεί αυτό το συναίσθημα.
9. Ο θυμός δεν είναι πάντα επιβλαβής: Εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεστε τον θυμό σας και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τις σχέσεις σας. Ο συσσωρευμένος, ανέκφραστος, ανεπεξέργαστος θυμός είναι που μετατρέπεται σε επιθετικότητα.
10. Ο θυμός μπορεί να αναδείξει τις προτεραιότητες: Μπορεί να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε τις προτεραιότητές σας και να δράσετε αναλόγως

Μύθοι:

1. Ο θυμός είναι πάντα κακός: Ο θυμός δεν είναι απαραίτητα κακός και μπορεί να διαχειριστεί με πολλούς τρόπους.
2. Ο θυμός είναι αρνητικό συναίσθημα: Ο θυμός είναι απλώς ένα συναίσθημα, και μπορεί να έχει θετικές πτυχές. Δεν υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα, αλλά ευχάριστα και δυσάρεστα σύμφωνα με την αίσθηση που μας δημιουργούν. Όλα τα συναισθήματα έχουν ένα θετικό μήνυμα να μας δώσουν. 
3. Ο θυμός πρέπει να κρατιέται μυστικός: Είναι σημαντικό να εκφράζετε τον θυμό σας υγιώς και να επικοινωνείτε με άλλους.
4. Ο θυμός πάντα οδηγεί σε αντιπαράθεση: Ο θυμός μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κατανόηση και αλλαγή.
5. Ο θυμός είναι αδύναμος ή με κάνει να νιώθω αδύναμη/ο: Ο θυμός είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση.
6. Ο θυμός είναι πάντα αδικαιολόγητος: Πάντα υπάρχει χώρος για κατανόηση του θυμού και νοηματοδότηση του. Ο θυμός είναι δικαιολογημένος και απαραίτητος.
7. Ο θυμός είναι πάντα επιβλαβής για τις σχέσεις: Ο θυμός μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση μεταξύ ανθρώπων.
8. Ο θυμός είναι πάντα αποφευκτός: Ο θυμός είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και δεν είναι πάντα δυνατό να αποφευχθεί.
9. Ο θυμός είναι πάντα αρνητικός για την υγεία: Η διαχείριση του θυμού μπορεί να βελτιώσει την ψυχο-σωματική υγεία. Τα υποσυνείδητα συναισθήματα τα οποία δεν έχουν εκφραστεί και συσσωρεύονται είναι επιβαρυντικά για την υγεία.
10. Ο θυμός πάντα οδηγεί τις σχέσεις στο αδιέξοδο: Με τη σωστή αντιμετώπιση και επεξεργασία, ο θυμός είναι πηγή και πολλές φορές έναρξη αυθεντικής επικοινωνίας.

Διαχείριση του θυμού: Βήματα για αποτελεσματική επεξεργασία

Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που αντιμετωπίζουμε όλοι, αλλά ο τρόπος που το διαχειριζόμαστε μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ψυχολογική και σωματική μας ευεξία. Ενώ η αντίδραση σε ένα ερέθισμα μπορεί να είναι αυθόρμητη, η αποτελεσματική διαχείριση του θυμού απαιτεί συνείδηση και πρακτική. Εδώ είναι μερικά βήματα για να αποκτήσεις περισσότερο έλεγχο επί του θυμού σου και να τον χρησιμοποιήσεις με υγιή τρόπο:

1. Αναγνώριση του θυμού: Το πρώτο βήμα προς τη διαχείριση του θυμού είναι η αναγνώρισή του. Πρέπει να είσαι σε θέση να αναγνωρίζεις ότι νιώθεις θυμό και να το αποδεχθείς ως φυσιολογικό συναίσθημα.

2. Αυτοέλεγχος και ψυχολογική αυτοδιαχείριση: Ένας τρόπος να αντιμετωπίσεις τον θυμό είναι μέσω του αυτοελέγχου. Αυτό σημαίνει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να αντιδρά με ηρεμία αντί να εκραγεί. Οι τεχνικές αναπνοής, η γιόγκα και η διαλογισμός είναι μερικές από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν. Πολύ συχνά είναι απαραίτητο να πάρεις μια απόσταση από το γεγονός ώστε να πέσουν οι “παλμοί” και αφού βάλεις μια τάξη στο μέσα σου τότε ίσως να επανέλθεις για συζήτηση. 

3. Νοηματοδότηση του θυμού και αναζήτηση των αιτιών: Προσπάθησε να κατανοήσεις τι είναι αυτό που σου προκάλεσε θυμό. Είναι σημαντικό να αναζητήσεις τις ρίζες του θυμού σου, καθώς αυτό μπορεί να σε βοηθήσει να τον αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Θυμήσου αυτό που είδαμε παραπάνω: 

4. Αυτοέλεγχος για την αποτελεσματική αντιμετώπιση: Όταν αναγνωρίσεις τον θυμό σου και κατανοήσεις τι τον προκαλεί, μπορείς να αναπτύξεις στρατηγικές για να τον διαχειριστείς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την επικοινωνία με άλλους, την αναζήτηση λύσεων ή τη χρήση ψυχολογικών εργαλείων.

Η διαχείριση του θυμού είναι μια διαδικασία που απαιτεί εξάσκηση και αυτοσυνειδησία. Καθώς εξετάζεις τον θυμό σου και εφαρμόζεις αυτά τα βήματα, θα είσαι σε θέση να τον διαχειρίζεσαι ολοένα και πιο αποτελεσματικά και να τον χρησιμοποιείς για το καλό σου και το καλό των άλλων.

Η ανάγνωση αυτού του άρθρου είναι μόνο η αρχή. Σε μια κοινωνία όπου ο θυμός συχνά καταπνίγεται ή εκφράζεται ασυναίσθητα, σε προτρέπω να αφιερώσεις χρόνο για τον εαυτό σου. Εξέτασε τον θυμό σου, τις πηγές του και πώς αυτός επηρεάζει την αίσθηση ασφάλειάς σου. Μάθε σιγά σιγά να αναγνωρίζεις τα συναισθήματά σου, να τα διαχειρίζεσαι με σοφία και να επικοινωνείς με τον εαυτό σου και τους άλλους. Επιπλέον, σε καλώ σε περαιτέρω έρευνα και ανάλυση σχετικά με το θέμα του θυμού, καθώς η κατανόηση του είναι βήμα προς την ψυχολογική ευεξία και την καλύτερη επικοινωνία με τον εαυτό μας και τους άλλους. Σεβασμός για τα συναισθήματά σου και για αυτά των άλλων είναι βάση για μια πιο υγιή, συναισθηματικά πλούσια ζωή.

πηγή:

Sarah N. Garfinkel, Emma Zorab, Nakulan Navaratnam, Miriam Engels, Núria Mallorquí-Bagué, Ludovico Minati, Nicholas G. Dowell, Jos F. Brosschot, Julian F. Thayer, Hugo D. Critchley, Anger in brain and body: the neural and physiological perturbation of decision-making by emotion, Social Cognitive and Affective Neuroscience, Volume 11, Issue 1, January 2016, Pages 150–158, https://doi.org/10.1093/scan/nsv099

Περισσότερα για το συναίσθημα του θυμού:

Τα ταξίδια του θυμού (μέρος πρώτο) (γονείς: οδηγός εκπαίδευσης του “Καλού παιδιού”)

Τα ταξίδια του θυμού (μέρος δεύτερο) (γονείς: οδηγός εκπαίδευσης του “Καλού παιδιού”)

#σχέση #ψυχολογία αγωνία αλήθειες αλλαγή ανάγκες ανάπτυξη αξία αποδοχή αποτυχία ασφάλεια αυτοέλεγχος αυτοπεποίθηση γονείς δύναμη ενότητα εξέλιξη επιθυμίες επικοινωνία ευτυχία ζευγάρι θεραπεία θεραπεύομαι θυμωμένος θυμός μοναξιά νόημα οικογένεια παιδί παιδιά προσδοκίες προστασία προσφορά πρόοδος στόχος συμπόνια συναισθήματα συνδέομαι σχέσεις ταχύτητα φρένο φροντίδα ψυχανάλυση ψυχοθεραπεία ψυχολογία