Θεραπευτικές πλάνες και τεχνικές “επιτάχυνσης” της θεραπείας
Πολύ συχνά ακούω αυτά τα ερωτήματα είτε στο γραφείο μου είτε σε τηλεφωνικές επικοινωνίες είτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία. Ανάλογα συναισθήματα και προβληματισμούς μου δημιουργούν και φράσεις όπως: “10 συνεδρίες ήταν αρκετές για να μπορέσω να γνωρίσω τον εαυτό μου” ή “ένας χρόνος θεραπείας ήταν αρκετός για να μπορέσω να λύσω όλα μου τα προβλήματα και τα αιτήματα που είχαν φέρει στην ψυχοθεραπεία”.
Αρχικά τέτοιες δηλώσεις και τέτοια ερωτήματα μου θυμίζουν τον εαυτό μου πριν 15 χρόνια όπου ζούσα στην φαντασίωση πως αν καταφέρω να πάρω το πτυχίο της ψυχολογίας από το πανεπιστήμιο και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, θα είμαι έτοιμος να θεραπεύσω όποιον χτυπήσει την πόρτα του γραφείο μου. Φυσικά και τότε όλη αυτή η φαντασίωση, βουτηγμένη μέσα σε βαθιά άγνοια, ήταν σαν μία βόμβα η οποία από στιγμή σε στιγμή θα έσκαγε. Τότε αγνοούσα την πραγματικότητα, όπως και όσοι με ρωτάνε πόσο χρόνο χρειάζεται για να θεραπευτούν ή όσοι νομίζουν πως με 10 ή 40 συνεδρίες θα έχουν βρει τον εαυτό τους, το μεγαλείο, την πολυπλοκότητα και το βάθος του ανθρώπινου ψυχισμού.
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ για ποιο λόγο κάνεις αυτά που κάνεις; Έχεις αναρωτηθεί ποτέ για ποιους λόγους σκέφτεσαι με τον τρόπο που σκέφτεσαι και νιώθεις με τον τρόπο που νιώθεις; αν σε ενδιαφέρει πραγματικά το ταξίδι είναι μακρύ. Τις απαντήσεις θα τις βρεις σε πολλά επίπεδα:
Ένα επίπεδο είναι πως κάνουμε αυτό που κάνουμε γιατί είμαστε άνθρωποι, που σημαίνει ότι σαν είδος οδηγείται η συμπεριφορά μας από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είδους μας. Άρα οι απαντήσεις χάνονται μέσα σε εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Επίσης κάνεις αυτό που κάνεις λόγω του φύλου στο οποίο ανήκεις και πως αυτό έχει διαμορφωθεί τόσο εξελικτικά όσο και κοινωνικά μέσα στα χρόνια, στις κουλτούρες και τον πολιτισμό του κάθε τόπου. Επίσης κομμάτια του εαυτού σου έχουν διαμορφωθεί διότι γεννήθηκες στη χώρα που γεννήθηκες κάτω από συγκεκριμένες οικονομικές, γεωγραφικές, κοινωνικοπολιτικές συνθήκες οι οποίες σε διαμόρφωσαν πριν καν γεννηθείς. Τα πιο δύσκολα ανιχνεύσιμα γενεσιουργά αίτια της ταυτότητάς σου έρχονται από τις προηγούμενες γενιές και διασχίζοντας το είναι των γονιών σου (αφού πρώτα εκείνοι έχουν διαμορφώσει τις ταυτότητες τους), μεταφέρονται σε εσένα ήδη από την εμβρυική σου ζωή. Παρόλο που η αλληλεπίδραση και η συνδιαμόρφωσή σου με το περιβάλλον σου δεν σταματάει ποτέ, η πρώτη 5ετία της ζωής σου διαμορφώνει μεγάλο μέρος της ταυτότητάς σου.
Δεν γνωρίζω αν μπόρεσα μέσα σε μία παράγραφο να αποδώσω την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και τις τόσες πολλές της διαστάσεις. Ωστόσο, είναι μία γεύση για το πόσα πράγματα μπορεί κανείς να ανακαλύψει για τον εαυτό του στο ψυχοθεραπευτικό ταξίδι. Το ερώτημα ποιος είμαι δεν έχει απάντηση και κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να έχει απάντηση. Ο τρόπος που το προσεγγίζουμε στην ψυχοθεραπεία είναι δια της άτοπου επιλογής. Σε προσκαλώ όλα τα παραπάνω επίπεδα κατανόησης του ανθρώπου που περιέγραψα και παρεμπιπτόντως μας τα φωτίζουν οι αντίστοιχες επιστήμες( ανθρωπολογία, ψυχολογία, εξελικτική ψυχολογία, βιολογία κοινωνιολογία κτλ), να τα δεις σαν τις φλούδες ενός κρεμμυδιού. Ο πιο αληθινός – αυθεντικός – ατραυμάτιστος – πυρηνικός εαυτός βρίσκεται στο κέντρο του κρεμμυδιού. Για να μπορέσεις να τον συναντήσεις χρειάζεται να ανακαλύψεις πρώτα όχι αυτό που είσαι αλλά αυτό που δεν είσαι. Όσο ανακαλύπτεις βιώματα στην παιδική σου ηλικία τα οποία έχουν εγγράψει νευρωνικά κυκλώματα στον εγκέφαλο και που χωρίς να το συνειδητοποιήσεις σου υπαγορεύουν το πώς θα νιώσεις και το τι θα σκεφτείς, τόσο σιγά-σιγά αποκτάς μαζί με την επίγνωση και έλεγχο πάνω σε αυτά τα μοτίβα. Σταδιακά μέσα στα χρόνια σταματούν να σε ελέγχουν κι όλο και περισσότερο τα ελέγχεις εσύ. Η δυνατότητα να έχεις επιλογή επί των συναισθημάτων σου σου δίνει όλο και περισσότερο την ευκαιρία να είσαι σε μεγαλύτερη επαφή με τον αυθεντικό εαυτό σου.
Μπορεί λοιπόν μία μέθοδος, ένας θεραπευτής, 10 συνεδρίες, 2 χρόνια θεραπείας να σε γνωρίσουν με τον εαυτό σου;
Η απάντηση είναι πως όχι. Ο θεραπευτής οφείλει να έχει κάνει και να συνεχίζει να κάνει το δικό του ταξίδι έτσι ώστε να μπορεί να σε συντροφεύει γνωρίζοντας την πορεία. Οφείλει επίσης να είναι καλά εκπαιδευμένος και να εμπλουτίζει τις γνώσεις του συνεχώς. Όλα αυτά είναι πάρα πολύ σημαντικά όμως δεν αρκούν για να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Ο θεραπευτής δεν θα σε θεραπεύσει αυτό που οφείλει να κάνει είναι να σε βοηθήσει να θεραπεύσεις τον εαυτό σου.
Φυσικά, υπάρχουν και οι λεγόμενοι επιταχυντές της θεραπείας και αναφέρομαι σε τεχνικές τις οποίες μπορεί ένας καλά εκπαιδευμένος θεραπευτής να εφαρμόσει μέσα στις συνεδρίες αλλά και στην ομαδική θεραπεία. Επίσης υπάρχουν τεχνικές που μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιεί και εκτός ψυχοθεραπευτικού πλαισίου με την βασίλισσα όλων την αυτοπαρατήρηση, η οποία μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους:
- Κρατώντας ένα ημερολόγιο. Η διαδικασία είναι απλή αλλά όπως όλες χρειάζεται συνέπεια ως προς την εφαρμογή της. Σε ένα τετράδιο καθημερινά μία συγκεκριμένη ώρα της ημέρας καταγράφεις σκέψεις και συναισθήματα που ένιωσες αυτή τη μέρα – απαντάς δηλαδή σε ερωτήματα: “τι ήταν σημαντικό για μένα σήμερα;”, “ποια ήταν τα βασικά συναισθήματα που βίωσα;” , “έμαθα κάτι για τη ζωή γενικότερα και για μένα;”.
- Ο αναστοχασμός πάνω στο ερώτημα: “ποια είναι η επιθυμία μου τώρα;” μέσα στη μέρα σου. Διέκοψε αυτό που κάνεις για 2 λεπτά και ρώτα τον εαυτό σου σαν να έχεις απέναντί σου ένα μικρό παιδί: “τι είναι αυτό που χρειάζεσαι τώρα; ποια είναι η ανάγκη σου; τι θέλεις; τι επιθυμείς;” αυτή η ερώτηση αποτελεί το κλειδί που ανοίγει την πόρτα η οποία μας συνδέει με το πληγωμένο ξεχασμένο μέσα μας παιδί, με τα συναισθήματα που έχουμε απωθήσει, με τις επιθυμίες που έχουμε καταπιεί. Σταδιακά, όσο προχωράει αυτός ο αναστοχασμός έρχεσαι σε επαφή όλο και περισσότερο με τα συναισθήματά σου και γνωρίζεις όλο και περισσότερο τον εσωτερικό σου κόσμο.
- Βαθιά χαλάρωση και σύνδεση με το σώμα. Αυτός ο τρόπος αυτοπαρατήρησης μοιάζει με τον δεύτερο, με την διαφορά ότι επιλέγεις για 10-15 λεπτά να κλείσεις τα μάτια σου καθώς είσαι σε έναν πολύ άνετο χώρο για σένα με μηδενικές αποσπάσεις, το σώμα σου τοποθετημένο σε βολική στάση και αρχίζεις και παρατηρείς το σώμα σου από την κορφή μέχρι τα νύχια. Ξεκινάς στέλνοντας την προσοχή σου με πρόθεση φροντίδας στο μέτωπο σου, στα μάτια σου, στο κεφάλι σου και παρατηρήσεις τις αισθήσεις που έχουν όλα τα μέρη του σώματός σου. Σταδιακά κατεβαίνεις από το πρόσωπο και το κεφάλι στον αυχένα και το λαιμό τους ώμους τα χέρια, τον θώρακα, την κοιλιακή χώρα, τη λεκάνη, τα πόδια μέχρι και τις πατούσες και το τελευταίο σου δαχτυλάκι. Με πρόθεση να αφουγκραστείς τις αισθήσεις σου στο σώμα σου και να συνομιλήσεις τόσο με τα σπλάχνα σου και με τα μέλη του σώματός σου. Αν νιώσεις για παράδειγμα ένα σφίξιμο στην καρδιά σε προκαλώ να μείνεις εκεί και να ρωτήσεις: “καρδιά μου, τι σου συμβαίνει; τι χρειάζεσαι; Τι μπορώ να κάνω για σένα;”.