Ακούγεται πάρα πολύ συχνά από τους θεραπευόμενους, ότι αισθάνονται πως έχουν χάσει τον εαυτό τους. Αυτή ήταν και μία από τις πρώτες βασικές παρατηρήσεις του Carl Rogers, του ιδρυτή της προσωποκεντρικής προσέγγισης, με βάση την οποία άρχισε να υποθέτει ότι υπάρχει ένας αληθινός εαυτός και κάτι τον εμποδίζει να εκφραστεί. Αυτή τη στιγμή που γράφω αυτό το άρθρο, είμαι σε περισσότερο επαφή με το κομμάτι του εαυτού μου, που δημιουργεί και προσφέρει. Το οποίο ακούω να μου λέει πως έχει μία πάρα πολύ ωραία ιδέα, η οποία θα μπορούσε να γίνει άρθρο και ίσως αυτό το άρθρο να αποτελέσει ένα μικρό λιθαράκι για κάποιον που θα το διαβάσει στην προσωπική του εξέλιξη. Ταυτόχρονα ακούω και το κομμάτι του εαυτού μου που φροντίζει για την ξεκούραση μου και το άκουγα να μου λέει: “Φίλιππε είχες μία πολύ γεμάτη εβδομάδα, φρόντισε να ξεκουραστείς σαββατιάτικα και άστα τα άρθρα και τις δημιουργίες”. Και σκεφτείτε ότι αυτά τα δύο κομμάτια του εαυτού μου αυτή τη στιγμή είναι τα κυρίαρχα, αλλά φυσικά υπάρχουν και άλλα. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει καθημερινά και με τους θεραπευόμενους στο γραφείο, οι οποίοι μέσα από την ψυχοθεραπευτική διεργασία, ανακαλύπτουν νέα κομμάτια του εαυτού τους. Συχνά ακούγονται κομμάτια όπως ο αναβλητικός εαυτός, ο αφρόντιστος εαυτός, ο υποτιμητικός εαυτός, ο γκρινιάρης εαυτός, ο σοφός εαυτός, ο δημιουργικός εαυτός και πολλά άλλα. Μήπως όμως η πεποίθηση που γίνεται επιθυμία να βρει κανείς τον εαυτό του είναι μία πλάνη;
Αν στην προσωπική μας αναζήτηση ψάχνουμε να βρούμε έναν εαυτό, και όπως ξέρουμε πολύ καλά πώς σε ότι εστιάζουμε αυτό βρίσκουμε, ενώ υπάρχουν πολλοί εαυτοί, τότε μήπως δεν τους συναντήσουμε ποτέ;
Πλέον εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε δεδομένα από την νευροεπιστήμη, από το 1985 με τη δουλειά του Gazzaniga (The social brain- discovering the network of the mind), ο οποίος έχει ανοίξει το διάλογο σχετικά με την ύπαρξη ημιαυτόνομων λειτουργικών νευρωνικών δικτύων στον εγκέφαλο, το καθένα από τα οποία έχει έναν συγκεκριμένο ρόλο. Πολύ απλά πέρα από τις συγκεκριμένες λειτουργίες του εγκεφάλου, τις οποίες τις έχουμε από την ‘εργοστασιακή’ μας κατασκευή, ο εγκέφαλος διαμορφώνει νευρωνικά δίκτυα, τα οποία διατρέχουν τόσο το νέο φλοιό, όσο και τον μεσεγκέφαλο και την παρεγκεφαλίδα, τα οποία μας βοηθούν να επιβιώσουμε συναισθηματικά. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα, αποτελεί η φωνή ενός εσωτερικού αυστηρού και υποτιμητικού πολλές φορές κριτή, ο οποίος ξεφεύγει από την παροχή υγιούς αυτοκριτικής και θετικής κινητοποίησης και πολώνεται σε μία άκαμπτη αυστηρότητα, η οποία το μόνο που προσφέρει είναι το πλήρες πάγωμα και η ακινητοποίηση του ανθρώπου. Ένας τέτοιος αυστηρός εσωτερικός κριτής, θα μπορούσε με πολύ αυστηρή φωνή να λέει κάτι όπως: “Μα καλά δεν βλέπεις πόσο άχρηστος είσαι! όσο και να προσπαθείς δεν καταφέρνεις τίποτα, για αυτό πάρε τα πόδια σου και κάνε κάτι πριν περάσει όλη σου η ζωή έτσι!”. Αυτό το νευρωνικό δίκτυο, φυσικά πυροδοτεί πολύ έντονα συναισθήματα άγχους και ο άνθρωπος αν υπήρχε μόνο αυτό το κομμάτι του, θα ζούσε μονίμως σε μία κρίση πανικού και κυριολεκτικά θα πέθαινε από το στρες. Οπότε ο σοφός εγκέφαλος, αποφασίζει ότι για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στην επικριτική του αυτή πλευρά, δημιουργεί ένα άλλο νευρωνικό δίκτυο, το οποίο του χαρίζει μία αγάπη χωρίς όρια (όχι χωρίς όρους!), μία αγάπη μαγική και απεριόριστη, η οποία τον οδηγεί στην αναβλητικότητα. Αυτό το δεύτερο κομμάτι, το οποίο έρχεται κυριολεκτικά να σώσει την ύπαρξη του ανθρώπου από το ταπεινωτικό κομμάτι που του δημιουργεί πανικό, μπορεί να ακούγεται με μία φωνή σχεδόν υπνωτική, η οποία να λέει: “μην ανησυχείς όλα θα πάνε καλά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, δεν χρειάζεται να κάνεις απολύτως τίποτα, μπορείς να αναβάλλεις όσο χρειάζεσαι”. Και φυσικά αφού ο άνθρωπος πάρει τις ανάσες του και ξεκουραστεί, τότε επιστρέφει το αυστηρό του κομμάτι και τον τρέχει μέχρι να νιώσει τόσο μεγάλο πανικό, που να χρειαστεί την αναβλητική φωνή να τον ηρεμήσει.
Το ερώτημα βέβαια τώρα είναι: ωραία, πήγαμε για ψυχοθεραπεία, ανακαλύψαμε τα κομμάτια μας και τώρα τι κάνουμε; υπάρχει ελπίδα;
Η απάντηση είναι ναι φυσικά, δεν έχουμε μαζοχιστικούς λόγους να σκαλίζουμε και να ανακαλύπτουμε πληγές στη θεραπεία, παρά μόνο τόσο ώστε να μπορέσουμε να θεραπευτούμε από αυτές. Και φυσικά θεραπεία σημαίνει καινούργια νευρωνικά δίκτυα, τα οποία θα φέρουν μία μεγαλύτερη συνοχή στα πολωμένα κομμάτια του εαυτού. Αυτή η διαδικασία γίνεται τόσο μέσα από διάφορες τεχνικές, όσο και μέσα από την θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Η αισιοδοξία μας βασίζεται στο γεγονός ότι η ικανότητα του εγκεφάλου να διαγράφει παλιά δίκτυα και να δημιουργεί καινούργια (πλαστικότητα), είναι ισόβια. Μπορεί όσο μεγαλώνουμε να επιβραδύνεται, όμως υπάρχει μέχρι και την τελευταία μας πνοή. Για να δώσω μία εικόνα σχετικά με την θεραπεία, στο παραπάνω παράδειγμα, ίσως θα ήταν βοηθητικό να αναπτυχθεί (κάποιες φορές από το μηδέν) ένα κομμάτι του εαυτού, που να είναι συμπονετικό προς ένα άλλο κομμάτι του εαυτού: το παιδικό.
Στον παραπάνω διάλογο μεταξύ του αυστηρού κριτή και της αναβλητικότητας, δεν ακούγεται ο παιδικός πονεμένος εαυτός, ο οποίος σπαράζει στο κλάμα και βουλιάζει στην απογοήτευση, ακούγοντας τα τόσο υποτιμητικά σχόλια του αυστηρού κριτή . Με άλλα λόγια, ένα ενήλικο κομμάτι το οποίο θα μπορούσε ταυτόχρονα να ακούσει τον πόνο και της ανάγκης του ανθρώπου να τις χωρέσει, αλλά ταυτόχρονα να μπορέσει μέσα από την παροχή οριοθετημένης αγάπης να τον κινητοποιήσει προς αυτά που επιθυμεί στη ζωή.
Αν τα παραπάνω βγάζουν νόημα για σένα, έχω να σου προτείνω μία νοητική άσκηση.
Μπορείς να φανταστείς ένα λεωφορείο, το οποίο είναι το λεωφορείο των υποπροσωπικοτήτων σου. Σε αυτό το λεωφορείο βρίσκονται όλα αυτά τα κομμάτια, που ίσως έχεις ήδη ανακαλύψει, αλλά υπάρχουν κενές θέσεις για αυτά που θα ανακαλύψεις στην πορεία. Όλο το λεωφορείο αποτελεί τον εαυτό σου, όπως και ένα μωσαϊκό αποτελείται από πολύ μικρότερα κομμάτια. Τα ερωτήματα πάνω στα οποία έχεις να αναστοχαστείς είναι τα εξής:
- ποια κομμάτια του εαυτού μου είναι μέσα στο λεωφορείο;
- αυτή τη στιγμή ποιο κομμάτι μου οδηγεί;
- πώς αισθάνονται τα υπόλοιπα που οδηγεί αυτό;
- στις πίσω θέσεις ποια κομμάτια μου είναι ξεχασμένα; πώς νιώθουν αυτά;
Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο παραπάνω παράδειγμα, ο αυστηρός επικριτικός εαυτός οδηγεί όταν ο άνθρωπος είναι μπροστά σε μία εσωτερική ή εξωτερική προσδοκία, την οποία δεν φέρει εις πέρας και αφού οδηγήσει ο επικριτικός εαυτός το λεωφορείο του εαυτού με το πόδι στο γκάζι τέρμα, για να μη σκοτωθούν όλοι μαζί, αναλαμβάνει αναβλητικός εαυτός και το λεωφορείο το σταματάει…
Κλείνοντας αυτό το άρθρο, θεωρώ πως ένας ρεαλιστικός στόχος τόσο στην εσωτερική μας ζωή όσο και με τους γύρω μας, είναι να αποκτούμε μία μεγαλύτερη συνοχή ή αλλιώς μία καλύτερη συνεργασία, τόσο με πλευρές του εαυτού μας και ανθρώπους που “συμπαθούμε” πολύ, όσο και με πλευρές του εαυτού μας ή ανθρώπους που “αντιπαθούμε”. Αυτό είναι για μένα και ένα από τα βασικά μηνύματα της ομαδικής ψυχοθεραπείας, κατά την οποία καλούμαστε να συμφιλιωθούμε τόσο με πλευρές μας τις οποίες αναδεικνύουν (καθρεφτίζουν) οι άλλοι, όσο και με τις πλευρές που ακτινοβολούν οι άλλοι σε εμάς. Συνεργατικά, σε μια ζωή με νόημα.
Greek 
English