Υπάρχουν παραλληλισμοί μεταξύ της σχέσης με τον εαυτό μας και της σχέσης μας με το χρήμα;

Αποκαλύπτοντας την κρυφή σύνδεση…

Στην επιδίωξή μας να κατανοήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά (μέσα στην ψυχοθεραπεία και όχι μόνο) και να ξεδιαλύνουμε τις “παγίδες” του μυαλού,  συναντάμε συχνά απροσδόκητες συνδέσεις που γεφυρώνουν φαινομενικά άσχετες μεταξύ τους πτυχές της ζωής. Μια τέτοια ενδιαφέρουσα συσχέτιση βρίσκεται στις ιδιότητες της σχέσης μας με τον εαυτό μας και της σχέσης μας με τα χρήματα. Αν και στην επιφάνεια μπορεί να φαίνονται ασύνδετες έννοιες, μια βαθύτερη εξέταση αποκαλύπτει εντυπωσιακούς παραλληλισμούς που ρίχνουν φως στις αξίες, τις πεποιθήσεις και τη συναισθηματική μας ευεξία. Αυτό το άρθρο διερευνά τη συναρπαστική διασταύρωση μεταξύ της σχέσης με τον εαυτό μας και της σχέσης μας με τα χρήματα, προσφέροντας πληροφορίες για τις κοινές τους ιδιότητες και τις επιπτώσεις τους στην προσωπική ανάπτυξη και την οικονομική επιτυχία.

Στον πυρήνα τόσο της σχέσης με τον εαυτό μας όσο και της σχέσης μας με το χρήμα, βρίσκεται η έννοια της αξίας. Ακριβώς όπως αποδίδουμε αξία στον εαυτό μας με βάση την αυτοεκτίμηση και την αποδοχή του εαυτού μας, αποδίδουμε επίσης αξία στα χρήματα όσον αφορά τη σημασία, τη δύναμη και την επιρροή τους στη ζωή μας. Η κατανόηση και η καλλιέργεια μιας υγιούς αίσθησης αυτοεκτίμησης είναι καθοριστικής σημασίας για την καλλιέργεια μιας θετικής σχέσης με το χρήμα.

Πριν πολλά χρόνια όταν ξεκίνησα το προσωπικό μου ψυχοθεραπευτικό ταξίδι, ήρθα αντιμέτωπος με ένα παράδοξο το οποίο μου πήρε αρκετά χρόνια για να μπορέσω να το εξηγήσω.  Το παράδοξο ήταν πως ενώ δυσκολευόμουν να παζαρέψω οποιαδήποτε τιμή σε οποιοδήποτε προϊόν ή υπηρεσία ήθελα να αγοράσω, ξεπήδησε από μέσα η ανάγκη να ζητήσω να μειωθεί το κόστος της συνεδρίας από την πρώτη μου θεραπεύτρια.  Πώς λοιπόν εγώ που τόσα χρόνια δυσκολευόμουν να ξεστομίσω κάτι όπως: “θα μπορούσα σας παρακαλώ να έχω μία καλύτερη τιμή;” βρίσκομαι τώρα στο λιτό γραφείο της θεραπεύτριάς μου στην Κηφισιά να κάνω παζάρια;  Η εξήγηση άρχισε να δίνεται από εκείνη τη στιγμή και ίσως ολοκληρώθηκε μετά από τουλάχιστον πέντε χρόνια. 

 Η εξήγηση που δίνω τώρα η οποία πιθανόν να πάρει άλλη μορφή στο μέλλον είναι πως τότε δεν ήξερα να αξιολογήσω την συναισθηματική φροντίδα που θα μπορούσε να μου δώσει ένας άνθρωπος.  Μέσα από τα παζάρια που έκανα ένα βαθύτερο μου κομμάτι πολύ πληγωμένο αμφισβητούσε ότι είμαι ικανός να δεχτώ συναισθηματική φροντίδα και ότι την έχω τεράστια ανάγκη.  Τότε ζούσα μέσα σε μία ψευτο-αυτάρκεια όπου δυσκολευόμουν να συνδεθώ με τις ελλείψεις μου, άρα για να μπορέσω να φέρω μία ισορροπία στο μέσα μου η εύκολη λύση ήταν να υποτιμήσω την αξία της φροντίδας που πρόκειται να λάβω.

Όπως καταλαβαίνετε μία δεύτερη ανάγνωση για το πώς επικοινωνούμε με τους άλλους μέσω των χρημάτων δίνει φως στο πώς επικοινωνούμε με  τον εαυτό μας.

Πιστεύω πως η βασική αρχή στη ζωή  είναι η αέναη κίνηση – όπως έχουν πει οι φιλόσοφοί μας –  όπου συνεχώς η ενέργεια μετατρέπεται ένα συνεχόμενο δούναι και λαβείν.  Για να το κατανοήσεις αυτό απλά παρατήρησε την αναπνοή σου: για να μπορέσεις να παραμείνεις στη ζωή πρέπει να εισπνεύσεις και να εκπνεύσεις.  Δεν έχεις άλλη επιλογή.  Πρέπει να πάρεις και να δώσεις. Πρέπει να πάρεις οξυγόνο και να δώσεις διοξείδιο.  Όπως λέει και ένα τραγούδι “ότι πίνουμε κερνάμε”. Σε όποιο κομμάτι της ζωής σου έχεις φοβηθεί και αυτός ο φόβος σου χει “κόψει την αναπνοή” όπως λέμε, υπάρχει ένα κράτημα και όπου “κράτημα” υπάρχει ένα μπλοκάρισμα. Αντίθετα όταν υπάρχει ελεύθερη εισπνοή και εκπνοή το σώμα βρίσκεται σε μία σύνδεση με το περιβάλλον του και τους άλλους, σε μία ροή. Αυτός άλλωστε είναι και ένας από τους στόχους της ψυχοθεραπείας να μάθει κανείς να ζει χωρίς εσωτερικά “κρατήματα”.

 Μπορώ να καταλάβω πολλά για τους θεραπευόμενους μου βλέποντας τις σχέσεις τους με τα χρήματα.   Κάποιος μπορεί να δίνει πολλά χρήματα για τα παιδιά του αλλά ελάχιστα για τον εαυτό του,  κάποιος άλλος μπορεί να έχει πολλά και να τα κρατάει χωρίς να δίνει για τον εαυτό του, κάποιος άλλος θέλει να δώσει περισσότερα και αν η συνεδρία κρατήσει πέντε λεπτά παραπάνω να τα πληρώσει και αυτά. Γιατί όλα αυτά; Και η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου που κάνω στον εαυτό μου: τι θέλει να μου πει αυτός ο άνθρωπος για τον εαυτό του και για το πως θέλει να συνδεθεί μαζί μου μέσα από τα χρήματα;

 Η θεραπεία ξέρεις ξεκινάει όχι παίρνοντας της σωστές απαντήσεις αλλά θέτοντας τις σωστές ερωτήσεις για αυτό και εγώ σε φέρνω σε επαφή με κάποιες ερωτήσεις που ίσως διεγείρουν μέσα σου κι άλλες ερωτήσεις ή κάποιες προσωρινές απαντήσεις οι οποίες θα σε οδηγήσουν να γνωρίσεις λίγο περισσότερο τον εαυτό σου:

Ερωτήσεις για να στοχαστείς στο παίρνω χρήματα-φροντίδα:

1.  πώς είναι για σένα να ζητάς χρήματα για το έργο που παράγεις;
2.  πώς είναι για σένα να ζητάς πίσω χρήματα που έχεις δανείσει;
3.  όταν πας σε μία καινούργια εργασία ζητάς τα χρήματά τα οποία αξίζεις;
4. Τα χρήματα με τα οποία ζεις πώς τα παίρνεις στη ζωή σου;  τα ζητιανεύεις; είναι αποτέλεσμα της αξίας που προσφέρεις στους άλλους μέσω της εργασίας σου; τα ζητάς από τους γονείς σου; έρχονται παθητικά από κάποια περιουσία που δημιούργησες εσύ; ή από κάποια περιουσία που δεν έκανες τίποτα εσύ για να δημιουργηθεί;
5.  τη στιγμή που ζητάς χρήματα πώς νιώθεις; είναι ευχάριστο για σένα δυσάρεστο άβολο;

Είναι πολύ πιθανό όπως κανείς νιώθει ενοχές να πάρει φροντίδα και να την εμπιστευτεί να αισθάνεται ένοχος όταν παίρνει χρήματα για τον κόπο του, για την αξία που έχει προσφέρει σε κάποιον άλλον άνθρωπο.  Πολύ συχνά ακούω ανθρώπους να δυσκολεύονται να ζητήσουν χρήματα που έχουν δανείσει σε φίλους τους σαν να μην δικαιούνται να τηρούν και οι άλλοι τη συμφωνία και να περιμένουν παθητικά να τους καταλάβει ο άλλος και να τους φροντίσει παραμένοντας σε μία περισσότερο ανώριμη και παιδική παρά ενήλικη θέση.  Όταν κάποιος πηγαίνει και αναζητά μία καινούργια εργασία το στρες γιγαντώνεται και δυστυχώς αυτό είναι πολύ συνηθισμένο διότι έχουμε μεγαλώσει και μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε μία κοινωνία όπου η αξία ενός ανθρώπου συνδέεται πάρα πολύ με τις γνώσεις του, τις ικανότητές του και το τι αξία προσφέρει στο καπιταλιστικό σύστημα που ζούμε.  Συνεπώς σε κάθε συνέντευξη ο υποψήφιος έχει την εγκλωβιστική για εκείνον πεποίθηση πώς  αν δεν γίνει δεκτός τότε δεν απορρίπτονται οι ικανότητες του αλλά ολάκερος ο εαυτός του!  

Τέλος, πολύ συχνά αντικρίζω ανθρώπους που ζουν σε ενήλικο σώμα και δυστυχώς είναι ακόμα συνεξαρτημένοι κυρίως συναισθηματικά από τους γονείς τους και αυτό φαίνεται και στο ότι δεν να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι οι ίδιοι ή ακόμα και το αντίστροφο να δουλεύουν δυο και τρεις εργασίες για να συντηρούν οικονομικά τους γονείς τους. Είτε ο γονιός θρέφει οικονομικά το παιδί είπε το παιδί θρέφει οικονομικά τον γονιό κοινός παρονομαστής είναι η συναισθηματική συνεξάρτηση μεταξύ τους. 

 Ερωτήσεις για να στοχαστείς στο κρατάω χρήματα-φροντίδα:

1. συνηθίζεις να έχεις χρήματα στην “άκρη”;  
2.  παρατηρείς/ παρακολουθείς  τα έσοδα και τα έξοδα σου; 
3. Πώς αισθάνεσαι με το να έχεις χρήματα στην τσέπη σου ή στο πορτοφόλι σου;

 Αρκετές φορές μέσα στη θεραπευτική διεργασία αναδύονται τεράστιοι φόβοι επιβίωσης οι οποίοι οδηγούν τον άνθρωπο είτε στο να συσσωρεύει χρήματα για “μία ώρα ανάγκης” ή με το που παίρνουν χρήματα στα χέρια τους να τα ξοδεύουν σε υπηρεσίες, εμπειρίες και αγαθά σαν να μην υπάρχει αύριο.  Εδώ και πάλι μπορούμε να πούμε πως ένας “φουσκωμένος”, “ακίνητος”, “μουδιασμένος” τραπεζικός λογαριασμός ίσως να είναι ένδειξη ενός φόβου για τη ζωή και τα απρόοπτα της όπως επίσης και ένας ισχνός τραπεζικός λογαριασμός. 

Η δημιουργία υγιών ορίων είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση ισορροπημένων σχέσεων, είτε με τον εαυτό μας είτε με τα χρήματα. Τα όρια προστατεύουν την προσωπική ευημερία, αποτρέπουν την εκμετάλλευση και καλλιεργούν τον αυτοσεβασμό. Στο πλαίσιο του χρήματος, ο καθορισμός οικονομικών ορίων μεταφράζεται σε άσκηση οικονομικής πειθαρχίας, διάκριση μεταξύ αναγκών και επιθυμιών και καλλιέργεια υπεύθυνων συνηθειών. 

Παρόλο που τα χρήματα είναι ένα θέμα που αφορά όλους μας με τεράστια επίδραση από την συναισθηματική μας ασφάλεια, την ψυχική μας υγεία,  τα όνειρά μας μέχρι και τους πολέμους που γίνονται στην παγκόσμια σφαίρα έχω την αίσθηση πως πολύ λίγοι άνθρωποι παρακολουθούν ή και καταγράφουν τα έσοδα και τα έξοδά τους.  Αναρωτιέμαι βέβαια πώς ένας άνθρωπος που δεν έχει μάθει να αναγνωρίζει πότε οι άλλοι παραβιάζουν τα όριά του ή πότε εκείνος παραβιάζει τα όρια των άλλων θα μπορούσε να παρατηρεί και να καταγραφεί τα έσοδα και τα έξοδα του.  Θεωρώ πως ένας άνθρωπος ο οποίος μπορεί να σταθεί στη στιγμή και να αναρωτηθεί πώς νιώθει – να αντιληφθεί δηλαδή εκείνη τη στιγμή τι είναι αυτό που δίνει και τι είναι αυτό που παίρνει από το περιβάλλον του και φυσικά μέσα στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους – τότε είναι πιο πιθανό να μπορεί να βάζει και σε τάξη τα έσοδα και τα έξοδα του.  Αν για παράδειγμα κάποιος σπεύδει να φροντίζει τις ανάγκες των άλλων, αυτό που μη επιστημονικά ονομάζουμε το σύνδρομο του καλού παιδιού, και ταυτόχρονα ξεχνάει να φροντίσει τις δικές του ανάγκες τότε είναι αδύνατο να μπορέσει να παρατηρήσει πού ξοδεύει τα χρήματά του γιατί αδυνατεί να αναγνωρίσει πού ξοδεύει τα συναισθήματά του. 

Τέλος, δυστυχώς, πιστεύω πως άνθρωποι οι οποίοι έχουν τεράστια ανάγκη να κρατήσουν χρήματα και να ελέγξουν τους άλλους (βαθιά τραυματισμένοι) είναι εκείνοι που βρίσκονται πολύ ψηλά στις πολιτικές και διαχειριστικές βαθμίδες, με απαίσιες συνέπειες για την ευημερία ολόκληρου του πλανήτη…

Ερωτήσεις για να στοχαστείς στο πώς αξιοποιείς τα χρήματα σου:

1.  τι κάνεις τα χρήματα που έχεις στην άκρη;  τα κρατάς μέχρι να μουχλιάσουν; τα αξιοποιείς; Αν ναι με ποιον τρόπο;
2.  Γράψε σε ένα χαρτί  πού περίπου πηγαίνουν τα χρήματά σου, έτσι θα έχεις μία πρώτη εικόνα για τις προσωπικές σου αξίες. Ποιες αξίες καθρεφτίζονται μέσα από το που ξοδεύεις τα χρήματα σου;
3.  με τα χρήματά σου αγοράζεις περισσότερο αντικείμενα ή εμπειρίες;
4.  με τα χρήματά σου αγοράζεις χρόνο για σένα;
5.  με τα χρήματά σου αγοράζεις κάτι που θα σε κάνει να νιώσεις όμορφα τώρα ή μετά από χρόνια;

Η επίδραση των πρώιμων εμπειριών και ανατροφής εμπλέκονται στην ανάπτυξη της σχέσης με τον εαυτό  και της σχέσης με τα χρήματα. Τα συναισθήματά μας τα οποία τα υπαγορεύουν οι βαθύτερες μας ανάγκες μας οδηγούν σε πράξεις.  Συνεπώς ένας τρόπος για να κατανοήσουμε τις βαθύτερες μας ανάγκες είναι να ρίξουμε μία ματιά τριγύρω μας και να καταλάβουμε από τι περιτριγυριζόμαστε.  Κάποιος άνθρωπος περιτριγυρίζεται από καλλωπιστικά αντικείμενα, ρούχα, καλλυντικά πιθανόν μέσα του να έχει έναν φόβο για το τι θα πουν οι άλλοι για την εικόνα του.  Τώρα που γράφω το άρθρο αυτό παρατηρώ πως εγώ περιτριγυρίζομαι από βιβλία και διάφορα πτυχία στον τοίχο. Για μένα αναγνωρίζω πως το να δίνω χρήματα σε βιβλία και εκπαιδεύσεις ήταν, και είναι, η εκδήλωση της ανάγκης μου να μεγαλώσω συναισθηματικά και να καλύψω τις ελλείψεις μου. 

 Άρα, ρίχνοντας μία ματιά σε ότι έχεις μαζέψει γύρω σου μπορείς να αναγνωρίσεις τις αξίες σου αλλά και τις βαθύτερες σου ανάγκες. 

 Ο τρόπος που κάποιος αξιοποιεί τα χρήματά του φανερώνει και τη σχέση με την αυτοφροντίδα του. Σαφώς είναι φροντιστικό ένα μαγειρεμένο φαγητό σε ένα εστιατόριο, ένα ωραίο μασάζ ή ένα τριήμερο σε ένα μαγευτικό μέρος, ταυτόχρονα όμως είναι φροντιστικό και κάτι που θα φροντίσει όχι μόνο τον σημερινό σου εαυτό αλλά και τον εαυτό σου μετά από 5 χρόνια (πχ ένα βιβλίο, η ψυχοθεραπεία, μία εκπαίδευση κλπ). Φροντίζεις και τον σημερινό σου εαυτό και τον μελλοντικό; (ο παρελθοντικός σου εαυτός είναι και αυτός σημαντικός να φροντιστεί αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…)

Μια ακόμα διάσταση η οποία συνδέει εαυτό και χρήματα είναι η αυτοσυμπόνια.  Όπως η αυτοσυμπόνια δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να ανθίσει την καλοσύνη και την κατανόηση προς τον εαυτό του σε δύσκολες στιγμές, η οικονομική συγχώρεση επιτρέπει στα άτομα να ανακάμψουν από οικονομικές δυσκολίες, να μάθουν από τα λάθη και να προχωρήσουν χωρίς υπερβολική ενοχή ή ντροπή. Η εξάσκηση της αυτοσυμπόνιας και της οικονομικής συγχώρεσης προάγει την ανθεκτικότητα, ενθαρρύνει την ανάπτυξη και διευκολύνει τη θετική αλλαγή.

Θυμήσου εκείνες τις φορές που παρατηρείς την αναπνοή σου, που έρχεσαι κοντά με έναν άνθρωπο, που εξετάζεις την σχέση σου με τα χρήματα τις εξής σκέψεις:

Η ροή βρίσκεται στο “παίρνω και στο δίνω”. Ζούμε για να παίρνουμε και να δίνουμε, έτσι κυλάει -ρέει η ζωή, οι σχέσεις και τα χρήματα. Δίνουμε για να πάρουμε και παίρνουμε για να δώσουμε. Όπου δεν υπάρχει ροή – υπάρχει θάνατος. Ό,τι δεν κινείται – πεθαίνει…είτε η σχέση μας με τον εαυτό μας είτε η σχέσεις μας με τους άλλους, είτε ο τραπεζικός μας λογαριασμός!